Trôi theo dòng đời

 Cuộc đời tôi là một chuyến phiêu lưu đầy mạo hiểm. Nếu một nửa sự thật là giả dối như người ta thường nói, thì một trăm phần trăm câu chuyện này giả dối như chính cuộc đời tôi!

(4)

Tự hào được làm con người mới

Bán nhà riêng để dựng khối nhà chung

Lại nói sau khi tôi bị đi ỉa chảy té tè le và được bà ngoại chữa bằng cách mà các giáo sự y khoa giỏi nhất trên thế giới cũng phải botay.com và kính cẩn tôn lên hàng Y phụ, tôi lại càng xinh đẹp bụ bẫm và được cậu mẹ đặt cho cái tên Nguyễn Ngọc Đức. Tức là muốn tôi sau này trở thành người có đức tính trong sáng như viên ngọc quý. Lúc đó cậu mẹ tôi có lẽ cũng không ngờ một sự kiện tác động đến cuộc sống của mọi người dân miền Bắc, ảnh hưởng trực tiếp đến gia đình tôi và cuộc đời tôi theo đó cũng bắt đầu chính thức đi vào một cuộc phiêu lưu mạo hiểm.
Đầu năm 1959, sau khi công cuộc cải cách ruộng đất đã lắng xuống, thay vì đấu tố địa chủ, tư sản, người ta bắt đầu thực hiện việc sửa sai, khôi phục lại quyền lợi cho một số “kẻ thù của nhân dân” bị xử oan. Nhờ vậy, một số người đã thoát chết trong gang tấc. Ở thành phố Vinh, tuy cuộc đấu tố không tới mức khốc liệt, nhưng những người giàu có, chủ yếu là những người buôn bán cũng bị khép vào cái tội “tiểu tư sản” đi đâu cũng bị dòm ngó. May mắn thay, cậu mẹ tôi tuy có nhà riêng, trong nhà có nuôi người ở, có bàn bóng bàn (là trò chơi xa xỉ thời đó), lại làm nghề chụp ảnh (một nghề được coi là thượng lưu thời bấy giờ)  nhưng  “vinh dự” được xếp vào thành phần “dân nghèo thành thị”, tương đương với “chức” bần cố nông ở nông thôn. Cho đến bây giờ trong lý lịch của tôi vẫn ghi giòng chữ “Thành phần: DÂN NGHÈO THÀNH THỊ”, và cho đến nay tôi vẫn tự hào về thành phần mang đậm tính giai cấp đó, cũng tương tự như niềm tự hào khi còn bé tôi đã trở thành một thằng người với đầy đủ công năng cần phải có khi ỉa ra cứt đã có mùi thối như bao đứa trẻ khác!
Lúc này phong trào xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc đang lên rất cao, cùng với đó là phong trào xây dựng chế độ công hữu được xúc tiến mạnh mẽ thông qua việc thành lập các hợp tác xã (HTX). Là thành phần DÂN NGHÈO THÀNH THỊ (tôi cố ý tô đậm từ này với niềm tự hào như đã dẫn ở trên – tg), cậu mẹ tôi được khu phố (nay gọi là phường) vận động tự nguyện tham gia vào HTX nhiếp ảnh thành phố Vinh đang được thành lập. Với trái tim của một người dân nghèo thành thị nhưng lại giàu nhiệt huyết cách mạng, cộng thêm sự khích lệ của cán bộ khu phố, cậu mẹ tôi đã hăng hái tham gia ngay từ những ngày đầu HTX Nhiếp ảnh Vinh manh nha thành lập. Đã gọi là HTX thì mọi thứ đều là của chung, vì thế những dụng cụ phục vụ hành nghề như máy chụp hình, phông màn, bàn ghế cho tới kể cả những chiếc bút tô màu, giấy màu, thuốc tráng phim, giấy ảnh…đều được góp vào để chúng vinh dự trở thành tài sản tập thể, tức là tài sản XHCN. Nhưng nào đâu đã hết, muốn trở thành xã viên HTX thì phải đóng góp vốn như ngày nay người ta góp cổ phần (nhưng thời đó người ta tránh cụm từ này vì đó là thuật ngữ của lũ tư bản giãy chết). Cậu mẹ tôi loay hoay mãi cũng chẳng tìm ra được mấy trăm đồng đóng góp, vì tiền kiếm được hàng ngày cũng chỉ đủ sống mà thôi. Một trở ngại nữa là từ nhà tôi đến hội sở HTX (gần Nhà văn hoá thiếu nhi Việt Đức ngày nay) chừng 4 km, nhưng cậu mẹ tôi lại không có xe đạp. Hồi đó chỉ có nhà cực giàu mới có được một chiếc xe đạp peugeot của Pháp (tương đương với một chiếc ô tô bây giờ cũng nên). Nếu đi bộ đến HTX thì khá xa và rất dễ bị kiểm điểm vì đi chậm giờ. Bàn đi tính lại, cậu mẹ tôi quyết định bán căn nhà đang ở để lấy tiền góp vốn cho HTX và mua một chiếc xe đạp để đi. Một phần nữa như mẹ tôi kể, vào thời kỳ này bà giúp việc chợt trở chứng. Trước kia rất ngoan ngoãn dễ bảo, từ khi phong trào xây dựng xã hội chủ nghĩa, xây dựng con người mới rầm rầm rộ rộ, bà ta bỗng nhiên trở thành một con người khác hẳn. Thay vì hiền lành, siêng năng cần cù, thật thà như bản chất người nông dân ngàn đời nay vốn có. Giờ hễ cứ mở miệng là bà nói về đấu tranh giai cấp, về ai thắng ai,về sự giãy chết của bè lũ tư bản thối nát, về sự bóc lột của giới chủ với người làm công, về…nghĩa là bà đấu tranh cho sự bình đẳng giữa người và người, giữa bà và cậu mẹ tôi. Hồi trước nhỡ nấu cơm bị sống, bà xin lỗi và nói sẽ chú ý hơn khi nấu nướng. Giờ nấu cơm khê, mẹ tôi nhắc, bà nghiêm mặt nói ăn được thì ăn không ăn được thì nhịn. Trước thức ăn đồ uống trong nhà bà chỉ dám ăn, uống khi cậu mẹ tôi cho phép, giờ đói bụng là thản nhiên lục ăn. Hồi đó cá thu là món ăn cao cấp nhất của một gia đình thị dân và thường để dành cho người đẻ. Miếng cá mẹ tôi mới mua hôm trước, hôm sau thấy hết, mẹ tôi hỏi bà thản nhiên bảo là ăn mất rồi, mẹ tôi kêu trời, bà thản nhiên nói “Mợ là người, tui cũng là người, phải bình đẳng trong ăn uống chớ”. Thế là mẹ tôi chịu thua. Đã thế bà ta còn quay ngoắt bỏ ra ngoài và lẩm bẩm “Chưa biết ai thắng ai”. Cậu tôi ngồi ngẩn người một lúc rồi nói “Loạn!”.
Trước kia chưa vào HTX, mẹ tôi có thể vừa làm vừa trông chừng tôi, giờ ngày hai buổi tới HTX làm việc, tôi được giao cho bà ta trông, thế là mặc cho tôi cười hay khóc, ngủ hay thức bà ta bất biết. Nếu bị nhắc nhở thì bà ta sẽ cãi lại hoặc sẽ “trả thù” tôi khi cậu mẹ tôi đi làm vắng.  Để chấm dứt tình trạng đấu tranh giai cấp trong nhà mình, cậu mẹ tôi cho bà ta nghỉ việc và quyết định bán nhà. Nói là làm, chỉ vài ngay sau căn nhà nơi tôi sinh ra đã được sang tên cho chủ khác. Vào một ngày nọ, lúc đó tôi được chừng 6 tháng tuổi, cậu mẹ tôi gồng gánh, bồng bế tôi và dắt tay hai bà chị tôi đến ở nhà bà ngoại tôi gần Đồn Công an chữa cháy (nay là Phòng Cảnh sát PCCC). Số tiền bán nhà được góp một phần vào HTX, một phần để mua chiếc xe đạp và một phần để ăn dần. Kể từ đó gia đình tôi thực sự đứng trong hàng ngũ của giai cấp vô sản hoàn toàn đúng với nghĩa của từ này kể cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng.
Nhưng đó là chuyện của người lớn. Đối với một đứa trẻ 6 tháng tuổi như tôi thì giai cấp hay không giai cấp, vô sản hay không vô sản đều là vô nghĩa. Điều quan trọng nhất của tôi là được lớn lên trong một gia đình êm ấm. Được ngày ngày bế ẵm cưng chiều.  Nhưng tôi có ngờ đâu, khi tôi mới chào đời, tình cảm giữa bố mẹ tôi đã bắt đầu xuất hiện những rạn nứt. Những vết thương tình cảm khó lành đó ngày càng dẫn đến một nguy cơ trở thành khối u có thể vỡ ra khi nào không biết. Sau này, không ai khác chính là tôi đã phải gánh chịu tất cả hậu quả đó của hai thân.

Xin đoái thương nụ cười con trẻ

Đừng chia lìa, đừng vò xé hồn non

(Còn nữa)